Mening: eerst vormen, dan uiten
Vrijdag 29 oktober 2021 – De Verdieping 10 jaar 2011-2021
Locatie: Podium Zuidhaege / HP Keuningzaal
Tijden: 19:30 – 22:00 uur / met inloop vanaf 19:00 en met nazit
Over kritisch denken, polarisatie en publieke opinie
DAAN ROOVERS (1970) is filosoof, docent UvA en Erasmus Universiteit, programmamaker, publicist, spreker, trainer en voormalig Denker des Vaderlands. Daarnaast doet ze academisch onderzoek naar de ontwikkeling van het begrip publieke opinie.
Aan meningen geen gebrek vandaag de dag. En bang om ze te uiten zijn we ook niet. Toch schort het volgens Daan Roovers, voormalig Denker des Vaderlands, aan een vruchtbaar publiek debat. We richten ons te veel op meningsuiting en te weinig op meningsvorming. Bovendien is er te veel aandacht voor extreme opvattingen, terwijl de meeste mensen er behoorlijk gematigde opvattingen op nahouden. Kom en leer waarom juist de gematigde stem van belang is in het publieke debat.
Meningen zijn privé-uitingen geworden, die we als heilig beschouwen. Daar mag niemand aankomen. Kritisch denken zien we nu als ingaan tegen een autoriteit: de politiek, de wetenschap of de coronamaatregelen. Maar kritisch denken werd in de tijd van de Bildung (19de eeuw) gekoesterd als kritisch zijn op je eigen denkbeelden, namelijk inzien waar je eigen ideeën vandaan komen, die durven betwijfelen en je eigen standpunt overstijgen. Tegenwoordig is kritisch zijn in de eerste plaats kritisch zijn op anderen: #ikdoenietmeermee of #hugodejongemoetweg. Als de vrijheid van meningsuiting wordt opgevat als een recht op zelfexpressie, verdwijnt het publieke en politieke karakter ervan. Volgens Roovers ontstaan meningen pas in interactie. We zouden daarom minstens zoveel waarde moeten hechten aan meningsvorming als aan meningsuiting. En dan blijken we vaak een stuk gematigder. Het hedendaagse publieke debat is daar niet op ingericht. Op (sociale) media voeren extremen de boventoon en ook aan talkshowtafels schuiven vooral de uitersten aan. Hoe te zorgen dat het (digitale) plein weer van iedereen wordt en ook de gematigde stem wordt gehoord?
Daan Roovers is geïnteresseerd in hoe opinievorming werkt en hoe we écht publiek kunnen leren denken. Publiek denken is niet gericht op wat ons onderscheidt van elkaar, maar op onze gezamenlijkheid. In haar onderzoek naar hoe een dergelijk publiek denken eruit zou kunnen zien, gaat ze te rade bij de Duitse filosoof Immanuel Kant, die het belang benadrukte van het “publiek gebruik van de rede.” Volgens Kant is het belangrijk dat we de rest van de wereld in ons denken betrekken en dat we zélf leren denken en ons niet verschuilen achter autoriteiten.